Τα περισσότερα τραγούδια στο παρακάτω playlist μιλούν για την αποξένωση που προκαλεί η τηλεόραση, μιας και οι περισσότεροι καλλιτέχνες, ειδικά αυτοί του προηγούμενου αιώνα την έβλεπαν σαν μέσο αποβλάκωσης.
Τα τελευταία 3-4 χρόνια παρακολουθώ πολλή τηλεόραση. Αμερικάνικες σειρές κυρίως. Πιστός ακόλουθος της μόδας της εποχής, ξεκίνησα να παρακολουθώ σειρές όπως το Mad Men και το Breaking Bad, για να καταλήξω στο σήμερα, όπου δεν μπορώ να κοιμηθώ το βράδυ αν δεν πάρω την ημερήσιά μου δόση, έστω με μια εικοσάλεπτη κωμωδία. Λες να αποβλακώθηκα;
Το American Horror Story ανήκει περισσότερο στην κατηγορία των guilty pleasures, παρά σε αυτή των "ποιοτικών" σειρών που έχουν δημιουργήσει τη φιλολογία περί "χρυσής εποχής της τηλεόρασης". Παρόλα αυτά, και η σειρά του Ryan Murphy, με τους αυτοτελείς κύκλους, μας έχει χαρίσει μεγάλες στιγμές, κυρίως λόγω του σπουδαίου καστ και των πολυδαίδαλων προσωπικοτήτων των χαρακτήρων της.
Το επεισόδιο της Τετάρτης, 5 Νοεμβρίου, με τίτλο Pink Cupcakes, έκρυβε ένα στοιχείο που θεωρώ ότι δεν εκτιμήθηκε δεόντως από τους recappers της σειράς: μια ιδιαίτερη αναφορά στο μέσο που φιλοξενεί τη σειρά, την τηλεόραση - μια εξαιρετική αφετηρία προβληματισμού για τη φύση της.
Επειδή λατρεύω τη θεωρία που λέει πως το μέσο είναι αφ' εαυτού του ένα δυνητικό μήνυμα, θα μιλήσω με -όσο το δυνατόν λιγότερα- spoilers για την αλληλουχία σκηνών που με εντυπωσίασε αλλά και με προβλημάτισε.
Η Elsa Mars, ο χαρακτήρας της Jessica Lange, είναι μια Γερμανίδα μεγαλοκοπέλα, could-have-been στάρλετ, επικεφαλής ενός από τα τελευταία freak shows στην post-WWII Florida των ΗΠΑ.
Σε ένα διάλογο στο επεισόδιο της Τετάρτης, λοιπόν, η Elsa υποβαθμίζει με κάθε τρόπο το "άγουρο" και νέο για τη δεκαετία του '50, οπότε και διαδραματίζεται η φετινή σεζόν, μέσο.
Λίγα λεπτά αργότερα, η Lange προσφέρει για δεύτερη φορά στη σεζόν μια -τουλάχιστον τίμια- διασκευή του Life On Mars του David Bowie, με την απαραίτητη "τζέεεγμαν" προφορά που επιβάλλει ο ρόλος της.
Έλα όμως που το πράγμα στραβώνει για τη νάρκισσο Elsa και ακούει το κράξιμο τη ζωής της επί σκηνής, στη σημαντικότερη ίσως βραδιά της ζωής της...
Η αντίδρασή της:
 |
| Σκηνοθετικά υπέροχη επιλογή οι καθρέφτες |
Στην προκειμένη περίπτωση, μπορεί το μέσο να μη γίνεται ακριβώς το μήνυμα, αλλά χρησιμοποιείται σαν ένα βασικό όχημα για να περαστούν μηνύματα σε δύο, ουσιαστικά, επίπεδα.
1. Στο επίπεδο αφήγησης της σειράς. Η εγωπάθεια της Elsa και η έκπτωση στα "όνειρά" της, με πρόσχημα το άρρητα εκφρασμένο "better a TV star than a not-at-all star".
2. Στο επίπεδο ενός θεωρητικού, επίσης άρρητου, διαλόγου για το μέσο.
Κι εδώ βρίσκεται όλο το ζουμί: με την τηλεόραση του 2014 να διάγει τη χρυσή εποχή της, προσελκύοντας τεράστιες παραγωγές, budget και σούπερ σταρ, τυχόν αναφορές σ' 'αυτήν ως φτωχού συγγενή του Entertainment industry μοιάζουν αναχρονιστικές.
Είναι όντως, όμως, ξεπερασμένος ο διάλογος για την ποιότητα της τηλεόρασης ως μέσου, ή η σημερινή συγκυρία έχει αναδείξει τα διαχρονικά διλήμματα;
Αναρωτιέμαι αν ακόμα και στη σημερινή, "χρυσή" εποχή των ακριβών παραγωγών και των ποιοτικών σειρών, η τηλεόραση θεωρείται ως το μέσο που "καταστρέφει" την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και την οξυδέρκεια του κοινού, όπως εκφράζουν τόσοι καταπληκτικοί καλλιτέχνες του playlist, συμφωνώντας με το λαό που την έχει βαφτίσει "χαζοκούτι" (idiot box). Δε θέλω να επιχειρηματολογήσω αναλυτικά επ'αυτού, για να αποφύγω τον κίνδυνο να βρεθώ εκτός θέματος, αν και πιστεύω πως είναι λάθος να θεωρηθεί εκ προοιμίου κατώτερη καλλιτεχνικά μια τηλεοπτική δημιουργία. Για παράδειγμα, δεν μπορώ να δεχτώ ως αξίωμα ότι η αρτιότερη τηλεοπτική σειρά αποτελεί κατώτερου επιπέδου δημιούργημα από το πιο πρόχειρο και ρηχό θεατρικό έργο.
Θεωρητικά, μπροστά στην τηλεόραση είμαστε όλοι θεατές. Ο παθητικός δέκτης μηνυμάτων. Παρότι παθητικοί στην παρακολούθηση, το ερώτημα που τίθεται είναι αν εξακολουθούμε να διαθέτουμε το "όπλο" της αντίδρασης και της αποδοκιμασίας.
"Μήπως η τηλεόραση είναι τόσο ισχυρή, ώστε να γαλουχεί εμάς, το κοινό όπως εκείνη θέλει, καλλιεργώντας αλλοιωμένα πρότυπα και αντιλήψεις;", αναρωτιούνται οι πολέμιοι της από τότε σχεδόν που εμφανίστηκε και μπήκε στα νοικοκυριά της Δύσης. Θεωρούν, δηλαδή, πως έχει τη δύναμη να καθηλώνει το θεατή, όπως και να'χει, στην παθητικότητα.
Πιθανότατα, η Elsa άρχισε να σκέφτεται την τηλεόραση σαν επιλογή λόγω της παθητικής φύσης του κοινού. Δεν είμαι σίγουρος αν θα κατάφερνε να τραγουδήσει ολόκληρο το Life on Mars στη σημερινή τηλεοπτική μετα-σκηνή. Ο λόγος είναι πως δεν πείθομαι για την περιορισμένη δύναμη του τηλεθεατή. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνος κρατάει το τηλεκοντρόλ και ανέκαθεν τα νούμερα της τηλεθέασης καθόριζαν τα τηλεοπτικά προγράμματα.
Επίσης, δεν είμαι σίγουρος αν θα άντεχε μια καλλιτέχνιδα της παλιάς εποχής όπως η Elsa πενήντα αρνητικά tweets το δευτερόλεπτο στο σχετικό hashtag, ή την κόκκινη μπάρα των dislikes στο YouTube. Ας αφήσω, όμως, τα social media στην άκρη, γιατί τα θεωρώ, αν και συμπληρωματικά προς την τηλεόραση, ως κατ'αρχήν άλλο μέσο και συνεπώς άλλη κουβέντα.
Κλείνοντας, πιστεύω ότι η επιλογή του Life on Mars δεν ήταν τυχαία από το συγγραφικό team του American Horror Story.Το τραγούδι αποτελεί κι αυτό μια αναφορά στο μέσο της τηλεόρασης. Βγαλμένο από τη Ziggy Stardust, εποχή του Bowie και χρησιμοποιώντας περίεργες, γλαφυρές, παραστατικές και πιθανώς σουρεαλιστικές εικόνες μιλάει για μια κοπέλα που παγιδευμένη στην πραγματικότητά της, ψάχνει και βρίσκει (;) διαφυγή μέσα από τη μυθοπλασία.
Εν τέλει, η διαφυγή από την πραγματικότητα είναι αυτό που υπόσχεται και η τηλεόραση, όπως όλα τα θεάματα διαχρονικά, από τα freak shows του P.T. Barnum μέχρι σήμερα.
